Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Türkiye Diri Fay Haritasında güncelleme yaparken, özellikle İç Anadolu Bölgesinde haritaya işlenen bazı fay segmentleri endişe yarattı. 1/250,000 ölçekli ve 1/1,250,000 ölçekli haritalar dijital olarak MTA sitesi ile Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) platformu üzerinden tüm kurum ve kuruluşlarının erişimine açılırken, ülke genelinde toplam diri fay sayısı 485’e olarak duyuruldu. Bu fayların 326’sı tekçe fay, fay zonu veya sistemi olarak haritada dikkat çekerken, 183’ü ise bu ana yapılar altında fay segmenti olarak haritalandırıldı.
HER KENT ETKİLENECEK
‘Türkiye Diri Fay Haritasından yansıyan riskleri konuştuğumuz deprem uzmanları, özellikle denizlerindeki fay segmentlerinin vakit kaybetmeden haritalara işlenmesi gerektiğini söylediler. Deprem Uzmanı Prof. Dr. Osman Bektaş, çalışmalar arttıkça hiç beklenmedik yerlerde diri fay hatlarını görülebileceğini söylerken, “Kıyı kentleri tehdit edecek deniz altı faylara ilişkin veriler eksik. Karadeniz sahillerinin 10 km açığından geçen Rize, Trabzon, Ordu segmentleri haritada yer almıyor” dedi.
Türkiye’nin kuzeyden Avrasya, güneyden Afrika ve Arap levhası ile sıkıştırıldığına da dikkat çeken Prof. Dr. Bektaş, şu uyarıları sıraladı: “Depremden etkilenmeyecek kent olmadığı bilinmeli. İç Anadolu Bölgesinde 6 büyüklüğünde deprem üretecek segmentler var. Bu nedenle ivme değer aralığı çok önemli. Mevcut ivme değerler sağlam zeminler için. Oysa gevşek zeminlerde deprem büyütmesi oluyor. Her bölge için mikro bölgelendirme çalışması yapılmalı. Karadeniz için 0.2 veya 0.3 ivme veriliyor ancak sahil dolgu olduğundan deprem büyütmeleri kaçınılmaz.”
BEKLENMEDİK YERLER
Prof. Dr. Şerif Barış (Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi)
“Diri Fay Haritası, bizlere beklenmedik yerlerde de orta büyüklük üretecek faylar olduğunu gösteriyor. Bir diğer önemli konu da denizlerdeki fay segmentlerinin işaretlenmesi. Ülke olarak depreme dirençli toplum oluşturmak durumundayız. Dahası dayanıklı yapı stoğu kadar ev içindeki eşya, mobilya ve malzemelerin de insanlara zarar verdiği unutulmamalı. 1999 Gölcük depreminde yaralanmaların yüzde 55’i ev içi eşyalarının düşmesiyle oldu. Ölümlerin yüzde 3’üne düşen, sabitlenmemiş eşyalar yol açtı.”
Hüseyin Alan (Jeoloji Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı)
“Mevcut haritalarda bazı yerlerde en yüksek değerin 0.75 g ivme değer gözüküyor. Bazı sismografik verilerin düşük kaldığını göz önüne alarak 2019’da davacı olmuştuk. Haritadaki ivme değerlerin düşük, iptal edilerek yeniden tasarlanmasını talep etsek de Danıştay bu talebimizi kabul etmemişti. Dava için Tuz Gölü fayını örnek gösterilmişti. ‘Türkiye Diri Fay Haritasının’ güncellenmesi olumlu bir proje.”
Başkanı Erdal Şahan (Jeoloji Uzmanı)
“Yeni inşaatlar deprem tehlike haritasına bakılarak yapılıyor. İnşaat faaliyetlerinde bölgesel ivmeler kullanılırken, zemin firmaları ise deprem haritasındaki verileri alıyorlar. Normalde olması gereken, yerinde jeofizik mühendislerinin ölçtüğü ivme değerlerin kullanılması. Mevcut haritadaki ivme değerleri maalesef çoğu yerde hata veriyor. Diri fay haritası önemli bir veri”
Öte yandan İTÜ bünyesinde hayata geçirilen Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde, başta Marmara Bölgesi olmak üzere Türkiye’deki aktif fayların oluşturduğu tehlike ve risklere ilişkin makina öğrenmesi ve yapay zeka destekli dinamik risk haritalama teknikleri geliştirmek için çalışmalara başladı. “Harita MTA”
PARSELDEN ANLAŞILMAZ
Deprem Uzmanı Dr.Ramazan Demirtaş ise belediye ve vatandaşların, AFAD’ın ‘Deprem Tehlike Haritası’na göre inşaat işlerine giriştiğine dikkat çekerken, “Yerel zemin koşulları içermeyen bir haritadan parsel bazında ivme değerleri anlaşılamaz. Örneğin haritada Aksaray kenti için ivme 0.1 G gibi çok düşük bir değer veriliyor. Ancak bölgede 200 km uzunluğunda Tuz Gölü fayı var” diyor.